Το Περιτόναιο: Ανατομία & Φυσιολογία

Διαχωρίζεται περιγραφικά σε:

• περίτονο ή τοιχωματικό πέταλο, το οποίο επενδύει την εσωτερική / κοιλιακή επιφάνεια των τοιχωμάτων της κοιλιάς, της πυέλου και του διαφράγματος
• περισπλάχνιο πέταλο, που περιβάλλει πλήρως ή εν μέρη τα διάφορα σπλάχνα της κοιλιάς και της πυέλου, ενώ ακουμπά στα οπισθοπεριτοναϊκά σπλάχνα.

Αυτά τα δύο πέταλα σχηματίζουν μία γραμμοειδή κοιλότητα, την περιτοναϊκή κοιλότητα, η οποία περιέχει μικρή ποσότητα ορώδους υγρού. Επιπλέον, είναι κλειστή στους άνδρες και ανοιχτή στις γυναίκες. Επίσης, τα πέταλα αυτά δημιουργούν πτυχές ως φορείς αγγείων και νεύρων. Παράλληλα, παρέχουν στήριξη ή σημεία ανάρτησης των σπλάχνων. Οι δομές αυτές είναι οι παρακάτω:

1. Σύνδεσμοι:

• δρεπανοειδής, στρογγύλος, στεφανιαίος, δεξιός τρίγωνος, αριστερός τρίγωνος του ήπατος
• ηπατοδωδεκαδακτυλικός
• ηπατογαστρικός
• δωδεκαδακτυλοκολικός
• γαστροφρενικός, γαστροσπληνικός, γαστροκολικός, φρενοκολικός
• παγκρεατοσπληνικός, σπληνονεφρικός
• πλατείς της μήτρας

2. Επίπλουν:

• Έλασσον επίπλουν: είναι ο ηπατοδωδεκαδακτυλικός και ο ηπατογαστρικός σύνδεσμος
• Μείζον επίπλουν: σχηματίζεται από την ένωση των σπλαχνικών πετάλων  στομάχου κατά μήκος του μείζονος τόξου του. Το τμήμα του που βρίσκεται μεταξύ του εγκάρσιου κόλου και του μείζονος τόξου του στομάχου αποτελεί τον γαστροκολικό σύνδεσμο.

3. Μεσόκολο & μεσεντέριο:

• Μεσεντέριο: κατά το οπίσθιο κοιλιακό τοίχωμα, το περιτόναιο αναδύεται και σχηματίζει το μεσεντέριο, με το ελεύθερο χείλος του να περιβάλει τις τελικές του λεπτού εντέρου. Η πορεία της ρίζας του στο οπίσθιο κοιλιακό τοίχωμα είναι διαγώνιος από τα δεξιά λαγόνια αγγεία ως τη νηστιδοδωδεκαδακτυλική συμβολή.
• Μεσοτυφλό & μεσεντερίδιο σκωληκοειδούς: Το δεξιό από τα δύο πέταλα του μεσεντερίου, στο ύψος της ρίζα του, αναδιπλώνεται προς την σκωληκοειδή απόφυση, το τυφλό και το ανιόν κόλο. Το τελευταίο καλύπτεται από το περιτόναιο πλαγίως και έμπροσθεν. Αντιθέτως, το τυφλό και η σκωληκοειδής απόφυση περιβάλλονται πλήρως από το περιτόναιο. Έτσι, σχηματίζονται το μεσοτυφλό και το μεσεντερίδιο της σκωληκοειδούς, αντίστοιχα.
• Εγκάρσιο μεσόκολο: Ο γαστροκολικός σύνδεσμος ανακάμπτει και περιβάλει το εγκάρσιο κόλο, συνεχίζει προς τα πίσω και δημιουργεί το εγκάρσιο μεσόκολο. Αυτό διαχωρίζει την περιτοναϊκή κοιλότητα σε άνω & κάτω κοιλία. Το τοιχωματικό περιτόναιο καλύπτει έμπροσθεν το ουραίο ήμισυ της 2ης μοίρας του δωδεκαδακτύλου, καθώς και την 3η και 4η μοίρα αυτού πριν ανακάμψει προς το εγκάρσιο κόλο για να δημιουργήσει το κάτω πέταλο του εγκάρσιου μεσοκόλου.
• Μεσοσιγμοειδές: Το αριστερό πέταλο του μεσεντερίου ανακάμπτει προς το κατιόν κόλο, περιβάλλοντάς το μερικώς έμπροσθεν και πλαγίως, και προς το σιγμοειδές κόλον που το καλύπτει πλήρως σχηματίζοντας το μεσοσιγμοειδές.

Το περιτόναιο σχηματίζει διάφορους ανατομικούς χώρους.

Στην άνω κοιλία τους:

• Δεξιό & αριστερό υποδιαφραγματικό
• Δεξιό υφηπατικό
• Επιπλοϊκός θύλακο (είναι πίσω από το στομάχι και το έλασσον επίπλου, ενώ επικοινωνεί με το μείζον τμήμα της περιτοναϊκής κοιλότητας δια του επιπλοϊκού τρήματος του Winslow

Στην κάτω κοιλία τους:

• Δεξιό & αριστερό μεσεντερικό
• Ευθυκυστικό κόλπωμα (άνδρας)
• Ευθυμητρικό και κυστεομητρικό κόλπωμα (γυναίκα)

• Η αρτηριακή αιμάτωση του τοιχωματικού πετάλου του περιτοναίου είναι από κλάδους των αγγείων του κοιλιακού τοιχώματος, ενώ του σπλαχνικού πετάλου από κλάδους των αγγείων των οργάνων που ακουμπά (κλάδοι της άνω μεσεντερίου αρτηρίας).
• Η φλεβική απορροή του τοιχωματικού πετάλου του περιτοναίου βαίνει προς τη κάτω κοίλη φλέβα, ενώ του σπλαχνικού πετάλου προς την πυλαία.
• Το τοιχωματικό πέταλο λαμβάνει νεύρωση από σωματικά και σπλαχνικά απαγωγά νεύρα, και από προσαγωγούς αισθητικούς κλάδους από τα κατώτερα μεσοπλέυρια και τα ανώτερα οσφυϊκά νεύρα. Επίσης, το σπλαχνικό  πέταλο του περιτοναίου λαμβάνει νεύρωση έμμεσα από τον υπομεσοθηλιακό ιστό με ίνες του αυτόνομου νευρικού συστήματος κυρίως, αλλά και από το πνευμονογασρικό και από σπονδυλικά νεύρα.
• Λεμφαγγεία: Στο περιτόναιο των διαφραγμάτων υπάρχουν ειδικοί σχηματισμοί (διακυττάριοι πόροι / στόματα) που επικοινωνούν με λεμφαγγειακές λίμνες του διαφράγματος και δέχονται ως και το 80% της λεμφικής απορροής του περιτοναίου προς τα υποπλεύρια λεμφαγγεία, τους επιχώριους λεμφαδένες και τελικά το μείζονα θωρακικό πόρο.

Το περιτόναιο:

• παράγει και απορροφά το φυσιολογικά στείρο μικροοργανισμών περιτοναϊκό υγρό, διατηρώντας σχετικά σταθερή ποσότητά του (100 ml)
• περιορίζει τη διασπορά και συμμετέχει στην απομάκρυνση των βακτηρίων από την περιτοναϊκή κοιλότητα
• μεσολαβεί στην μετανάστευση φλεγμονωδών κυττάρων προς την περιτοναϊκή κοιλότητα επί φλεγμονής
• προστατεύει μηχανικά τα σπλάχνα

Townsend CM, Beauchamp RD, Evers BM, Mattox K. Sabiston Textbook of Surgery: The Biological Basis of Modern Surgical Practice, 20th Edition, eds. Elsevier, 2016

DeGowin EL, DeGowin RL,.Bedside Diagnostic Examination, 3rd Edition, eds. New York: Macmillan, 1976.

Καστρίτσης ΕΔ, Παπαδόπουλος ΝΙ. Ανατομική του Ανθρώπου, Βιβλίο ΙΙΙ, Σπλαχνολογία – Καρδιά, εκδ. Αθήνα: Ιατρικές Εκδόσεις Λίτσας.

www.cytoreductive.surgery

Καρκίνος Περιτοναίου, Περιτοναϊκή Καρκινωμάτωση, Περιτοναϊκές Μεταστάσεις (από καρκίνο π. εντέρου, από καρκίνο ωοθηκών), Ψευδομύξωμα Περιτοναίου, Μεσοθηλίωμα Περιτοναίου.